حاشیه سود و حد ضرر در معاملات به چه معناست
حد سود و حد ضرر از مفاهیم مهم برای معامله در بازارهای مالی مختلف است. با اطلاع از روش های معامله آنلاین می توانید میزان ریسک خود در بازار را کاهش دهید. در این مقاله با دستورات حد سود و حد ضرر آشنا می شوید و موقعیت مناسب و شیوه ی انجام کار را می آموزید.
اگر قصد سرمایه گذاری در بازارهای ارز دیجیتال و یا شرکت های سهامی عام در بورس را دارید، بهترین راه برای مدیریت موقعیت های باز، فعال کردن دستورات حد سود و حد ضرر به عنوان بخشی از استراتژی خروج است. دستور توقف ضرر به شما کمک می کند تا نسبت ریسک خود و مقدار ضرری که می توانید متحمل شوید را، تعیین کنید. در همین حال، از دستور توقف سود میتوان برای تعیین زمان خروج هنگام رسیدن به سود پیش بینی شده در حرکتهای کوتاه مدت یا بلندمدت قیمت استفاده کرد. این ویژگی مانع از قالب شدن هیجان لحظه ای و طمع در معاملات می شود.
موقعیت مناسب برای اجرای دستورات حد سود و حد ضرر
نحوه عملکرد حد ضرر در معاملات
به زبان ساده، تحلیل گرها و سرمایهگذاران ریسکگریز، برای محافظت از سرمایهگذاریهای خود، یک استراتژی حد ضرر ایجاد میکنند. دستور حد ضرر زمانی صادر می شود که قیمت دارایی از قیمت تعیین شده برای ضرر توسط معامله گر کمتر شود. در این شرایط قبل از پایین تر رفتن قیمت، دارایی موجود فروخته خواهد شد.
انواع مختلف حد ضرر
در واقع دو نوع حد ضرر وجود دارد: حد ضرر کلاسیک و حد ضرر دنباله دار. در دستور حد ضرر کلاسیک پس از رسیدن قیمت به مقدار تعیین شده فروش دارایی آغاز می شود. گاهی ممکن است در بازه های کوتاه مدت قیمت کمی بالاتر برود که با اعمال دستور حد ضرر دنباله دار، میزان ضرر هم یک پله بالا خواهد آمد تا دست آوردهای معامله گر حفظ شود. با آشنایی با دستورات حد سود و حد ضرر می توانید دارایی های خود را مانند یک حرفه ای مدیریت کنید. اهمیت حد ضرر در این است که دیگر نیازی به مدیریت خرد سبد سهام خود ندارید. شما می توانید اندازه حد ضرر خود را مشخص کنید، سفارش را وارد بازار کنید منتظر بمانید تا کارها به صورت خودکار انجام شود.
سطح حمایت و سطح مقاومت چیست
حد سود چیست؟
در میان دستور های حد سود و حد ضرر دستور حد سود به عنوان یک سفارش محدود شناخته می شود، که تضمین می کند یک موقعیت در نقطه قیمت از پیش تعریف شده یا بیشتر از آن بسته شود. در حد سود تریدرها تعیین می کنند در صورتی که سود دارایی به میزان پیش بینی شده توسط آنها رسید دستور فروش صادر گردد. به طور کلی این دستور در میان معاملهگران کوتاه مدت که حرکات روزانه یا حتی ساعتی قیمت را نظارت میکنند، محبوبیت بیشتری دارد، دستور حد سود یا سود برنده کارآمدترین راه برای اجرای معامله و خارج کردن عنصر انسانی از مدیریت یک موقعیت باز است. با استفاده از دستورات حد سود و حد ضرر به صورت پشت سر هم، می توانید نسبت ریسک در مقابل پاداش هر معامله ای که به آن وارد می شوید را کنترل کنید.
آشنایی با دستورات معاملاتی در بازارهای آنلاین
نحوه محاسبه نسبت ریسک هنگام معامله آنلاین
هنگامی که مفهوم دستورهای حد سود و حد ضرر را به خوبی درک کردید، تعیین محاسبه ریسک یا پاداش در هر معامله ای که در بازار انجام می دهید بسیار ساده است.
یکی از بزرگترین دلایلی که تازه واردان به تجارت مالی پول خود را از دست می دهند مدیریت ضعیف است. در واقع تحلیل ها به درستی انجام نمی شوند و معامله گر به دید درستی از بازار دست پیدا نمی کند.
برای محاسبه نسبت ریسک خود، به سادگی سود خالص هدف خود را بر قیمت حداکثر ریسک خود تقسیم کنید، یعنی جایی که دستور حد ضرر شما قرار داده شده است. بسیاری از سرمایه گذاران پروفایل های ریسک یا پاداش را کمتر از 2:1 در نظر نمی گیرند. ریسک کردن 1 واحد برای بردن 2 واحد اگرچه ممکن است محافظه کارانه به نظر برسد، اما بهترین راه برای اطمینان از ماندگاری سرمایه شما است. و به شما امکان می دهد تا از افت و خیز بازارها به خوبی عبور کنید.
جلوگیری از ضرر با استفاده از دستور حد ضرر
چرا از حد سود و حد ضرر در استراتژی معاملاتی خود استفاده کنید؟
حد سود و حد ضرر از ابزارهای ضروری در استراتژی معاملاتی هستند، اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله به خصوص زمانی که تعداد معاملات انجام شده زیاد باشد. ما می توانیم چندین دلیل برای توجیه استفاده از این پارامترها شناسایی کنیم.
- آسودگی خاطر: اگر معاملات خود را به طور فعال دنبال نمی کنید، تضمین میکنید که ضرر خود را محدود کرده و سود خود را در آستانه مشخصی محقق کنید.
- کارایی: همیشه از نظر فیزیکی امکان واکنش در زمان واقعی به بازار وجود ندارد. بنابراین اتوماسیون، کار معامله گر را ساده تر می کند.
- کنترل و تعادل ریسک کلی: معاملهگر میتواند در هر زمان از حداکثر سطح ضرری که ریسک میکند مطلع باشد.
سطح حمایت و سطح مقاومت و اهمیت آن برای تعیین حد سود و حد ضرر
برای استفاده از حد سود و حد ضرر شما باید با مفاهیم حمایت و مقاومت آشنا باشید. حمایت و مقاومت عبارتهایی برای توصیف دو سطح مربوطه در نمودار قیمت هستند که دامنه حرکت بازار را محدود میکنند. سطح حمایت نقطه ای است که قیمت از آن پایین تر نمی رود و دوباره به سمت بالا حرکت می کند، در صورتی که سطح مقاومت نقطه ای است که قیمت از آن بالاتر نمی رود و دوباره به سمت پایین حرکت می کند. باید دقت داشت که حد سود و حد ضرر همیشه باید در نزدیکی سطوح حمایت و مقاومت تنظیم شود؛ همچنین میزان سود و زیان نباید نسبتی کمتر از 1 به 1 با یکدیگر داشته باشند.
اطلاع از زمان مناسب انجام معاملات آنلاین
بهترین راه برای ورود به بازار
ساده ترین راه برای اطلاع از اینکه سفارشات بازار و اجرای آنها به درستی انجام می پذیرد، دنبال کردن معامله گران با تجربه است که می دانند چه کاری را چه موقع انجام دهند. سیبنال یک شبکه هوشمند بازار ایجاد کرده است. تا به کمک آموزش و برقراری ارتباط میان سرمایه گذاران و تحلیل گران، ورود و کسب سود برای علاقه مندان به بازار های مالی را ساده تر کند. سیبنال این امکان را برای مبتدیان فراهم کرده است تا در مورد زوایای معاملات و استراتژی های معامله گرانی که سودآوری بلندمدت در بازارها نشان داده اند، بیاموزند. همچنین افرادی که مایل هستند خود، دارایی هایشان را در بازارهای مالی مدیریت کنند می توانند با استفاده از سیگنال ها مسیر درست برای انجام عملیات های مالی را پیدا کنند. سرمایه گذاران نیز می توانند با کمک تحلیل گران توانمند از سرمایه خود جهت کسب سود در بازار ارزهای دیجیتال استفاده کنند. برای اطلاع از سایر مباحث مرتبط با بازارهای مالی و ارزهای دیجیتال به بخش های مختلف سیبنال سر بزنید.
دو مفهوم مهم در مدیریت ریسک
معاملهگرانی که در بورس بازارهای مالی با دیدگاه کوتاهمدت و میانمدت فعالیت میکنند معمولا برای تعیین زمان خروج خود از معاملات از حد سود و حد ضرر استفاده میکنند. این سرمایه گذاران که بیشتر بر اساس تحلیل تکنیکال به خرید و فروش در بازارهای مالی مانند سهام، ارز و … مشغول هستند، اغلب برای میزان سود و زیان خود محدودههایی را تعیین میکنند. در این حالت، خروج از معامله با هدف کاهش زیان و افزایش سود انجام میشود. فرض کنید شخصی سهامی را در قیمت ۲۰۰ تومان خریده است. او بر اساس نتایج تحلیلی که روی این سهام انجام داده – که معمولا از جنس تحلیل تکنیکال است – تصمیم میگیرد با رسیدن قیمت به اولین سقف قیمتی مورد انتظار، مثلاً ۲۲۰ تومان سهام خود را به فروش برساند. در صورتی که قیمت سهام به ۱۸۰ تومان کاهش یابد نیز او سهام خود را خواهد فروخت. در این حالت، حد ضرر او ۱۸۰ تومان خواهد بود.
همه افراد فعال در بورس، می دانند که برای موفقیت و کسب سود و درآمد در این بازار باید با مبحث حد سود و حد ضرر در بورس آشنا باشند تا با به کار گیری آن میزان سود و دارایی خود را افزایش دهند.در بازار بورس ، افراد برای کسب درآمد به فعالیت هایی چون معامله گری، سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام روی می آورند. اما باید بدانند که برای کسب سود و درآمد در این بازار باید نکات بسیار مهمی را رعایت کنند. یکی از این نکات مهم، توجه به حد سود و ضرر در بورس می باشد.
مفهوم حد ضرر:
تشخیص قیمت و زمان فروش سهام، نیاز به تجربه و اطلاعات کافی دارد. برای حفظ سرمایه و رسیدن به سود، لازم است قبل از خرید هر سهمی روندها، مقاومتها حمایتها، وضعیت بنیادی و… سهم را بررسی کنیم. با بررسی کامل یک سهم، این انتظار وجود دارد که قیمت سهم صعودی باشد و به سود مورد نظر برسد. حال اگر بعد از خرید یک سهم برخلاف انتظار ما قیمت آن شروع به کاهش کرد، به این معنی است که یا در محاسبات خود اشتباه کردهایم یا بر خلاف روند بازار، وارد شدهایم و تحلیل درستی از سهم نداشتیم. در این وضعیت دو راه پیش روی ما قرار دارد:
۱-صبر کنیم تا بعد از کاهش قیمت، سهام دوباره به قیمت مورد نظر ما برسد.
۲-بعد از اندکی کاهش بلافاصله از سهم خارج شویم.
باقی ماندن در سهام بدون هیچ برنامهای تا زمانی که به قیمت موردنظر ما برسد، ریسک زیادی دارد چرا که میتواند منجر به از دست رفتن بخش اعظمی از سرمایه شود. خروج از سهام بعد از تحمل مقداری کاهش، منطقیتر به نظر میرسد؛
یک سرمایهگذار حرفهای با بررسی کامل سهمی را میخرد و حد سود و زیان را تعیین میکند. در صورتی که به سود مورد نظر دست یافت اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله یا سهم به مقاومت خود رسید، از سهم خارج میشود. زیرا هیچ سهمی برای همیشه حالت صعودی نخواهد داشت. ولی اگر سهام بجای رشد، افت کرد و به حد ضرر رسید، بلافاصله باید از سهم خارج شد. اگر بازار بورس روند نزولی داشته باشد، حد ضرر در کل بازار باید در نظر گرفته شود و اگر به آن حد رسید، کاملا از بازار خارج میشویم و تا زمان بازگشت بازار به روند طبیعی، نظارهگر میمانیم. در این حالت باید از سهامی که به حد ضرر هم نرسیده خارج شویم.افرادی که با مطالعه و شناخت از بازار مورد نظر و توجه به میزان سرمایه خود، سرمایهگذاری میکنند بهطور حتم برای خود اهداف قیمتی تعیین کردهاند. این اهداف شامل مواردی از جمله قیمت خرید، قیمت فروش، مقدار سود و مقدار زیان است. برای سرمایهگذاری در بورس باید ابتدا انتظارات خود را تعریف کنیم و به سوالاتی نظیر زمان ورود یا خروج در یک سهم، سود مورد انتظار و میزان ضرری که حاضر به پذیرش آن هستیم، پاسخ دهیم. دانستن این نکته حائز اهمیت است که اگر معامله موفقی را انجام دادیم کجا خارج شویم و اگر معامله ما به هر دلیلی، مخالف انتظار ما پیش رفت آنگاه چه مقدار ضرر باید متحمل شویم.اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله حد ضرر ابزاری است که سرمایهگذاران به کمک آن میتوانند درصورتیکه سود موردانتظار محقق نشد، از ضرر بیشتر و از بین رفتن اصل سرمایه جلوگیری کنند. حد ضرر یا حد توقف زیان به معنی آن است که وقتی کاهش قیمت سهام به حد مشخص و تعیین شدهای رسید، باید آن را بفروشیم تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود. کم شدن سود هم نوعی ضرر است، بنابراین زمانی که قیمت سهام بالا رفت حد ضرر را نیز باید متناسب با قیمت افزایش داد.
نکات کلیدی برای حد ضرر
- حد ضرر را در معاملات کوتاه مدت روی محدوده حمایت در موج نزولی قبلی قرار دهید (به شرطی که بین 8 تا 10 درصد باشد)
- حدضرر را در خریدهای میانمدت و بلندمدت روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید (بین 10 تا 20 درصد پایینتر از قیمت خرید)
- وقتی مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت کردید، حدضرر را روی مقاومت شکسته شده که حالا به عنوان حمایت عمل میکند قرار دهید.
- اگر حدضرر را در فاصله کوتاهی از قیمت خرید قرار دهید، در معاملات کوتاه مدت ممکن است به دلیل نوسان زیاد قیمت، خروج زود هنگامی از بازار داشته باشید (سهم خیلی زود فروخته شود.)
- اگر حدضرر را در فاصله زیادی از قیمت خرید قرار دهید، باعث زیان بیشتر شما میشود. (سهم خیلی دیر فروخته میشود)
بنابراین یافتن حدوسط در تعیین حد ضرر استراتژی هوشمندانه و بهتری میباشد. - همیشه به حد ضرر تعیین شده عمل کنید. اگر پس از عمل کردن به حدضرر، رشد سهم شروع شد، نیازی نیست خودتان را ملامت کنید و از آن به بعد در تعیین حدضرر دقت و مطالعه بیشتری انجام دهید. به جای ناراحت بودن، در عوض خوشحال باشید که براساس استراتژی تان معامله را انجام داده اید.
- برخی از افرادی که به دید بلند مدت سرمایه گذاری میکنند اعتقادی به تعیین حدضرر ندارند. شما هم اگر به وضعیت بنیادی شرکت مطمئن هستید و قصد سرمایه گذاری بیش از 9 ماهه دارید میتوانید حدضرر تعیین نکنید.
نسبت ریسک به ریوارد چیست:
کاربرد نسبت ریسک به ریوارد در بورس در اولویت بندی کردن پوزیشن های خرید می باشد. یعنی در صورتی که برای خرید دو یا چند سهم تردید داشتید و تمامی سهم ها به لحاظ تکنیکی و بنیادی موقعیت خوبی برای خرید داشتند، میتوانید به کمک این شاخص، یکی از آن سهم ها را انتخاب کنید و باید توجه داشته باشد که سهمی را که ریسک به ریوارد کمتری دارد انتخاب کنید.
به عبارت دیگر یکی از پارامترهای بسیار مهم و تاثیر گذار در معاملات نسبت ریسک به ریوارد یا همان نسبت سود به زیان میباشد که در هنگام تجارت در بازار معاملات به خصوص فارکس، باید به آن توجه ویژه داشت.یکی از روشهای کاهش ریسک، تشکیل سبد سهام است و متنوع سازی آن است اما روش دیگر آن توجه به نسبت ریسک به ریوارد می باشد.شاخص یا نسبت سود به زیان یا همان “ریسک به ریوارد” شاخصی برای تعیین حد ضرر و حد سود برای سرمایه گذاری در معاملات بورس می باشد، این شاخص می تواند جهت تصمیم گیری برای خرید یا عدم خرید سهم مورد توجه سرمایه گذاران قرار گیرد.ریسک به ریوارد تنها یک عدد است که خود بر اساس پارامترهای احتمالی بنا نهاده شده است.
نحوه محاسبه ریسک به ریوارد:
برای محاسبه این نسبت ابتدا باید ریسک و ریوارد را طبق فرمول زیر بدست بیاوریم؛
حد ضرر – قیمت سهم = ریسک
حد سود – قیمت سهم = ریوارد
بنابراین پس از تعیین ریسک و ریوارد، ریسک را بر ریوارد تقسیم می کنیم تا نسبت آن مشخص شود، بطوری که هر چقدر که این نسبت کمتر از ۵۰% باشد، سهم برای خرید مناسب می باشد.
مثال:
فرض کنید شما قصد خرید سهمی را در بازار بورس ایران با واحد پولی ریال را دارید که قیمت آن مبلغ ۱۶۸۱ ریال است و تارگت ( حد سود ) سهم مبلغ ۲۱۲۰ ریال و حد ضرر سهم مبلغ ۱۵۵۰ ریال می باشد، بنابراین برای تصمیم گیری جهت خرید یا عدم خرید سهم ابتدا باید ریسک و ریوارد را مشخص نماییم.
۱۳۱ = ۱۵۵۰ – ۱۶۸۱ = ریسک
۴۳۹ = ۲۱۲۰ – ۱۶۸۱ = ریوارد
حالا طبق مطالب گفته شده ریسک را تقسیم بر ریوارد می کنیم که می شود:
۲۹۸ / ۰ = ۴۳۹ / ۱۳۱ = Risk/Riward
بنابراین نتیجه محاسبه می شود؛ ۰٫۲۹۸ یا ۲۹٫۸% و چون این نسبت کمتر از ۵۰% می باشد پس سهم برای خرید مناسب است.
تجزیه و تحلیل نسبت ریسک به ریوارد:
شاخص ریسک به ریوارد شاخص خوبی برای تعیین حد ضرر و حد سود است، یعنی اگر پس از خرید سهم، قیمت آن تا مبلغ۱۵۵۰ریال سقوط کرد آن را می توانیم بفروشیم و با ضرر از آن خارج شویم و اگرقیمت سهم بالا رود و تا مبلغ ۲۱۲۰ ریال رسید، باز هم می توانیم تصمیم به فروش سهم بگیریم. به عبارت دیگر مبلغ ۴۳۹ ریال سود در مقابل مبلغ ۱۳۱ ریال ضرر که ریسک به ریوارد سهم می شود ۲۹% و یا یک سوم مبلغ سرمایه گذاری، بنابراین ریسک به ریوارد، به این مفهوم است که شما حاضرید در مقابل ۲۹ درصد سود، مقداری از سرمایه خود را (به اندازه مبلغ سرمایه گذاری) به خطر بیندازید.
حد سود و ضرر (SL & TP) چیست و چگونه آنها را تعیین کنیم؟
حد سود (Take profit) و حد ضرر (stop loss) از مهمترین اصطلاحاتی هستند که در دنیای معاملهگری با آن مواجه میشویم. در معاملهگری اصولی وجود دارد که هر معاملهگر باید برای جلوگیری از افتادن در دام احساسات و کسب سود به خوبی آنها را دنبال کند. یکی از این اصول تعیین حد ضرر و برداشت سود از معامله است.
حد سود (TP) و حد ضرر (SL) در واقع اصولی هستند که بسیاری از تریدرها با تکیه بر آن نقاط خروج خود را در یک استراتژی معاملاتی مشخص میکنند. حد ضرر به ما میگوید تریدر مایل است در پوزیشن خود چه مقدار ریسک را متحمل شود.
حد سود و ضرر فقط محدود به کریپتو نمیشود و در بازارهای سنتی مانند بورس و فارکس نیز این مفاهیم وجود دارند. اما رواج این اصطلاحات در بین عموم مردم ناشی از بازارهای پرهیجان کریپتو بوده است.
با این حال در معاملات اهرمی مانند مارجین و فیوچرز، تعیین حد ضرر یکی از اساسیترین اصول جلوگیری از ضرر و ورشکستگی است. زمانی که در بازار معاملات اهرمی کریپتو فعالیت میکنید، باز گذاشتن یک پوزیشن با اهرم بالا در طول شب یکی از پر استرسترین کارهایی است که یک تریدر میتواند انجام دهد.
نوسانات شدید این بازار کافیست تا ظرف چند دقیقه، معاملهگر کل داراییهای خود را در آن پوزیشن از دست بدهد. اما راههای آسانی برای پرهیز از چنین استرسی وجود دارد.
زمانی که از حد ضرر در معاملات اهرمی استفاده شود، شبها میتوانید با خیال آسوده یک خواب راحت را تجربه کنید. بسیاری از صرافیهای بزرگ مانند بایننس در بخش معاملات اهرمی مانند فیوچرز به صورت همزمان امکان تعیین حد سود و ضرر را فراهم کردهاند و شما میتوانید با خیال آسوده از آن بهره ببرید.
به طور کلی حد سود و حد ضرر یکی از ابزارهای مهم تحلیلگران تکینکال به شمار میرود.
چرا حد ضرر و سود اهمیت دارند؟
زمان بندی در بازارهای مالی استراتژی است که سرمایه گذار و معاملهگر در آن سعی میکنند قیمتهای آینده بازار را پیشبینی کنند.
در این روش آنها به دنبال یافتن سطوح مناسب قیمتی برای خرید یا فروش دارایی مورد نظر هستند. در این رویکرد، یافتن نقاط ورود و خروج بازار برای کسب سود و ممانعت از ضرر حیاتی است. اینجا جایی است که سطوح حد سود و ضرر وارد میدان میشوند.
اگر قصد معاملهگری در بازارهای مالی را دارید، تعیین حد سود و ضرر برای مدیریت ریسک یک “باید” است.
حد سود و ضرر سطوح قیمتی هستند که تریدر آنها را ابتدای معامله برای خود تعیین میکند و اغلب به عنوان استراتژی خروج از معامله به کار میرود. این سطوح از پیش تعیین شده، برای دور ماندن از معامله احساسی و به حداقل رساندن خطر به کار میروند.
با تعیین حد سود و ضرر، نه تنها ضررهای معاملهگر در زمان درست کاهش پیدا میکند بلکه، در برداشت سود در قیمت هدف، از طمع بیش از حد نیز جلوگیری خواهد شد.
درک بهتر سطوح حد سود و حد ضرر
همانطور که گفته شد، این سطوح قبل از ورود به پوزیشن تعیین میشوند. برای تعیین حد ضرر، باید قیمت هدف دارایی مورد نظر پایینتر از قیمت فعلی (در زمان باز کردن پوزیشن) تعیین شود. اگر بازار برخلاف پیشبینی تریدر حرکت کند، با رسیدن قیمت به ناحیه هدف تعیین شده از سوی معاملهگر، پوزیشن به صورت خودکار بسته خواهد شد.
در تعیین حد سود نیز تریدر با توجه به نسبت ریسک به سود و ترجیح خود یک قیمت هدف را برای بستن بخشی یا همه پوزیشن با سود انتخاب میکند.
البته منظور از تعیین حد سود و ضرر بر روی کاغذ نیست، چرا که در این حالت تریدر باید دائما چشمان خود را به چارت قیمتی بدوزد. بلکه با توجه به پلتفرم معاملاتی مورد استفاده، ابزارهای تعیین حد ضرر ارائه شده را باید به کار ببرید. با تنظیم یک سطح قیمتی برای حد سود یا ضرر، سرورهای صرافی یا کارگزاری با رسیدن قیمت به سطح تعیین شد، بدون تاخیر داراییهای مورد نظر را با قیمت فعلی به فروش میگذارند.
مزایای تعیین حد سود و ضرر
فرقی نمیکند معاملهگر حرفهای باشید یا مبتدی، تعیین حد سود و ضرر یکی از اساسیترین ابزارهای معاملهگری است.
تعیین حد سود و ضرر در معاملات فواید بسیاری دارد که مهمترین آنها عبارتاند از:
تمرین مدیریت ریسک
سطوح TP و SL در واقع بازتابی از وضعیت پویایی فعلی بازار هستند. کسانی که میدانند چگونه این سطوح را براساس مقدارهای بهینه تعیین کنند، در واقع توانایی بالایی در شناسایی فرصتهای معاملاتی عالی با سطح ریسک قابل قبول نیز خواهند داشت.
با ارزیابی ریسک با استفاده از سطوح حمایت و مقاومت، توانایی شما در حفظ و رشد سبد داراییتان افزایش پیدا خواهد کرد. در این رویکرد شما نه تنها به صورت اصولی از داراییهای خود محافظت میکنید بلکه وارد معاملات با ریسک زیاد نیز نخواهید شد.
حفظ حد ضرر از محو شدن یک دقیقهای داراییهایتان در یک پوزیشن جلوگیری میکند. به همین دلیل استفاده از حد سود و زیان در استراتژیهای مدیریت ریسک اهمیت زیادی دارد
پرهیز از معامله احساسی
وضعیت احساسی یک تریدر در هر لحظه میتواند تاثیرات جبران ناپذیری بر تصمیم گیری او داشته باشد. به همین دلیل با تکیه بر یک استراتژی دقیق و پیگیری منظم آن، از انجام معامله در شرایط احساسی پراسترس، ترس، طمع و سایر احساسات قدرتمند جلوگیری میشود.
شما باید یاد بگیرید در چه زمانی پوزیشن معاملاتی خود را ببندید. تنها در این صورت میتوان از معامله در شرایط پرتنش جلوگیری کرد. تعیین حد سود و ضرر در مدیریت احساسات نقش پر رنگی بازی میکند. با این رویکرد شما معاملات خود را به صورت استراتژیک مدیریت میکنید.
محاسبه نسبت ریسک به پاداش
نسبت ریسک به پاداش (Risk to reward) نیز از دیگر شاخصهایی است که باید در هنگام معامله به آن توجه کنید.
برای محاسبه نسبت R/R از حد سود و ضرر استفاده میشود.
نسبت ریسک به پاداش در واقع به میزان ریسک در قبال پاداش بالقوه اشاره دارد. به طور کلی توصیه میشود در هنگام باز کردن پوزیشن، نسبتهایی را انتخاب کنید که نسبت ریسک به پاداش آنها کمتر باشد چرا که کاهش ریسک به معنای سنگینتر شدن کفه ترازوی پاداش است.
فرمول محاسبه نسبت ریسک به پاداش به صورت خلاصه به شرح زیر است:
(قیمت ورود – قیمت حد ضرر)/(قیمت حد سود – قیمت ورود)= R/R
آموزش محاسبه حد سود و ضرر
برای شناسایی و تعیین قیمت مناسب برای حد سود و اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله ضرر روشهای زیادی وجود دارد که تریدرها از آن حداکثر استفاده را میبرند. با این حال این روشها را میتوان به صورت مستقل یا در ترکیب با یک دیگر و سایر اندیکاتورها مورد استفاده قرار داد.
در پایان هدف همه تریدرها یکسان هست؛ استفاده از دادههای فعلی برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه در مورد بستن یک پوزیشن و کسب سود.
در ادامه به معرفی و بررسی هر یک از این روشها میپردازیم:
سطوح حمایت و مقاومت
چه در بازارهای مالی سنتی مانند بورس باشید و چه کریپتو، در هر صورت سطوح حمایت و مقاومت در تحلیل تکینکال و اتخاذ تصمیمات مرتبط با آن موثر است.
سطوح حمایت (Support) و مقاومت (resistance) مناطقی بر روی نمودار قیمتی هستند که در آن فعالیتهای معاملاتی نسبت به سایر مناطق افزایش پیدا میکند. این فعالیتها ممکن است خرید یا فروش باشد، در هر صورت در سطوح حمایتی، در روندهای نزولی انتظار میرود این سطوح باعث توقف روند شوند چرا که در منطقه حمایت، فشار خرید دارایی افزایش پیدا میکند.
در طرف دیگر، در روندهای صعودی نیز با مواجه شدن قیمت با یک سطح مقاومتی، فشار فروش افزایش پیدا میکند، به همین دلیل روند صعودی نمیتواند ادامه پیدا کند.
تریدرهایی که از این روش استفاده میکنند معمولا سطح حد سود خود را بالای محدوده حمایتی و حد ضرر را پایین ناحیه مقاومت آن تنظیم میکنند.
میانگین متحرک (Moving Average)
اندیکاتور MA یا میانگین متحرک، نویزهای قیمت بازار را کاهش میدهد. توسط این اندیکاتور ما یک خط نرم قیمتی را از روند فعلی بازار در اختیار داریم.
میانگین متحرک را میتوان براساس بازه زمانی کوتاه یا بلند محاسبه نمود، با این حال طول آن کاملا به ترجیح معاملهگر اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله بستگی دارد.
به خاطر داشته باشید میانگین متحرک یکی از شاخصهای مهم بازارهای مالی به شمار میرود به طوری که تریدرهای تکنیکال این اندیکاتور را به دقت دنبال میکنند.
فرصتهای معامله خرید و فروش زیادی را میتوان با عبور خطوط اندیکاتور میانگین متحرک به دست آورد.
در کل تریدرها معمولا از خطوط MA برای شناسایی حد ضرر در پایین یک میانگین متحرک طولانی (مثلا 50 یا 200) استفاده میکنند. شیوه کار آنها به این صورت است که با سقوط قیمت به زیر خط میانگین متحرک طولانی یا قطع شدن دو خط در جهت پایین به عنوان نشانه روند نزولی تلقی میشود.
روش درصدی
به جای سطوح از پیش تعیین شده در اندیکاتورهای تکنیکال، برخی تریدرها از یک درصد ثابت برای تعیین سطوح TP و SL استفاده میکنند. برای مثال، آنها ممکن است به محض تغییر 5 درصدی قیمت یک دارایی به سمت بالا یا پایین، پوزیشن خود را ببندند.
این رویکرد صریح و بدون دردسر به نظر میرسد و البته برای تریدرهایی که با اندیکاتورهای تکنیکال آشنا نیستند جواب میدهد. البته این روش به صورت مستقیم از میزان تحمل ریسک تریدر تاثیر میپذیرد و چندان بر روی استفاده از ابزارهای تحلیل تکنیکال برای تعیین سطوح تکیه ندارد.
سایر اندیکاتورها
لیست اندیکاتورهای قابل استفاده در تعیین سطوح TP و SL فقط به این جا محدود نمیشود. بسیاری از تریدرها از اندیکاتورهای دیگری مانند RSI ،Bollinger Band و MACD نیز استفاده میکنند.
در اندیکاتور RSI، در صورتی که شاخص مومنتوم به محدوده Oversold یا Overbought وارد شود، تریدر نسبت به آن سطوح را تعیین میکند.
آموزش قرار دادن حد سود و ضرر در صرافی
برای تنظیم حد ضرر در صرافی بایننس (یا سایر صرافیهای متمرکز معتبر) ابتدا به صفحه معامله جفت ارز مورد نظر وارد شوید.
در اینجا ما از Stop limit برای تعیین حد سود یا ضرر استفاده میکنیم. البته در برخی از پلتفرمها مانند فیوچرز بایننس امکان تعیین همزمان SL/TP وجود دارد.
در این حالت سه کادر مختلف وجود دارد که در تصویر زیر مشاهده میکنید:
در اینجا فرض کنید بیتکوین را روی 8000 دلار خریداری کردهاید، در صورتی که قیمت به زیر 7990 برسد، برای جلوگیری از ضرر، کوینهای خود را در قیمت 7980 به فروش میرسانید.
در کادرهای بعد نیز باید مقدار بیتکوینهایی که قصد فروش آن در هنگام فعال شدن حد ضرر را دارید وارد کنید.
پس از افزودن این سفارش، آن را در لیست سفارشهای فعال مشاهده میکنید که امکان لغو آن وجود خواهد داشت.
برای تعیین حد سود نیز به همین ترتیب باید عمل کنید. در تصویر بالا، اگر برای مثال قیمت بیتکوین قرار است به 8500$ برسد، شما باید در کادر Limit آن را 8500$ تنظیم و در کادر بعد قیمت 8450$ را بنویسید.
توصیه میشود از فروش یا خرید در قیمتهای سر راست مانند 4500 یا 5000 و مانند آن پرهیز کنید چرا که به دلیل حساسیت روی این اعداد، ممکن است قیمت سهام یا کوین مورد نظر با رسیدن به آن دچار جهشهای مصنوعی شود.
حد سود (TP) و حد ضرر (SL) در واقع اصولی هستند که بسیاری از تریدرها با تکیه بر آنها، نقاط خروج خود را در یک استراتژی معاملاتی مشخص میکنند. حد ضرر به ما میگوید تریدر در پوزیشن خود چه مقدار ظرفیت پذیرش ریسک دارد.
در معامله Long یا خرید، تریدر با تعیین قیمت فروش دارایی قبل از رسیدن به سطح مقاومت یا ناحیه تعیین شده، آن را به فروش میرساند. در حالت Short یا فروش نیز دارایی قبل از رسیدن به حمایت یا ناحیه تعیین شده خریداری میشود.
در معامله Long یا خرید، تریدر قبل از ریزش شدید بازار، ناحیه قیمتی حساس را تعیین میکند. با کاهش قیمت و رسیدن به ناحیه تعیین شده، پلتفرم معاملاتی به صورت خودکار حد ضرر کاربر را فعال میکند. در معامله اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله Short یا فروش، تریدر قبل از بازگشت قیمت به سمت بالا و قرار گرفتن در ضرر سنگین، یک ناحیه حساس را تعیین میکند.
نتیجه گیری
بسیاری از معاملهگران و حتی سرمایهگذاران کوتاه مدت و بلند مدت از حد ضرر برای کاهش ریسکهای سرمایهگذاری و معاملات خود استفاده میکنند. در تعیین حد سود و ضرر، آنها از ترکیبی از روشهای معرفی شده یا یکی از آنها بهره میبرند.
سطوح حمایت و مقاومت به عنوان انگیزه تکنیکال خروج از معامله عمل میکند. به عبارت دیگر، با تعیین حد ضرر و سود، تریدرها میتوانند کنترل احساسات خود را در خروج از معامله در زمانهای حساس به دست بگیرند.
البته باید در هنگام تعیین این سطوح این نکته را به خاطر داشته باشید که تعیین سطح حد ضرر و حد سود برای هر تریدر متفاوت است و نمیتوان برای همه یک نسخه یکسان پیچید اما کیفیت خروجی معاملات کاملا به نحوه تعیین و استفاده از این ابزار بستگی دارد.
با ایجاد عادت برای استفاده از حد سود و ضرر، شما میتوانید مانع از بین رفتن سبد دارایی یا قرار گرفتن در حس طمع شوید؛ از این رو توصیه میشود استفاده از حد سود و ضرر را در استراتژی معاملاتی خود حتما لحاظ کنید.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال در ایران را دارید؟ در این سایت میتوانید با اطمینان و با چند کلیک خرید کنید:
اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله
حد ضرر آموزش تعیین حد ضرر در بورس توضیح مختصر
اکثر سرمایه گذاران در بورس و سهام، بعد از مدتی به سودآوری بسیار بالایی دست پیدا می کنند. این در حالیست که بعضی از سهامداران بعد از مدتی ضرر کرده و بخش اعظمی از سرمایه خود را از دست می دهد. عوامل مختلفی وجود دارد که منجر به ضرر در سهام می شود که یکی از مهم ترین عوامل در این رابطه، عدم تعیین حد ضرر برای یک سهم می باشد.
حد ضرر چیست؟
یکی از روش هایی که به سودآوری بالا در بورس و سهام منجر می شود، تعیین حد ضرر می باشد. حد ضرر به معنی تعیین یک سطح مشخص برای افت قیمت یا ارزش یک سهم است به طوری که اگر ارزش یک سهم به سطح تعیین شده برای ضرر رسید، سرمایه گذار برای جلوگیری از ضرر بیشتر سهم خود را می فروشد.
معامله گرانی که در بازارهای مالی با دیدگاه کوتاه مدت و میان مدت فعالیت می کنند، معمولا برای تعیین زمان خروج خود از معاملات از حد سود و حد ضرر استفاده می کنند. این افراد که بیشتر بر اساس تحلیل تکنیکال به خرید و فروش در بازار های مالی مانند سهام، ارز و … مشغول هستند، اغلب برای میزان سود و زیان خود محدوده هایی را تعیین می کنند. در این حالت، خروج از معامله با هدف کاهش زیان و افزایش سود انجام می شود. برای مثال فرض کنید شخصی سهامی را در قیمت 2000 تومان خریده است. او بر اساس نتایج تحلیلی که روی این سهام انجام داده (که معمولا از جنس تحلیل تکنیکال است) تصمیم می گیرد با رسیدن قیمت به اولین سقف قیمتی اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله مورد انتظار، مثلاً 2500 تومان سهام خود را به فروش برساند. در صورتی که قیمت سهام به 1700 تومان کاهش یابد نیز او سهام خود را خواهد فروخت. در این حالت، حد ضرر او 300 تومان زیر قیمت اولیه سهم خواهد بود.
نکته هایی اصولی در تعیین حد ضرر که باید همواره به یاد داشته باشید:
- حد ضرر یا حد توقف زیان به معنی آن است که وقتی کاهش قیمت سهام به حد مشخص و تعیین شده ای رسید، باید آن را بفروشیم تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.
- کم شدن سود هم نوعی ضرر است، بنابراین زمانی که قیمت سهام بالا رفت حد ضرر را نیز باید متناسب با قیمت افزایش داد.
- یکی از رایج ترین اشتباهات تغییر حد ضرر بدون دلیل فنی و منطقی است. بدین ترتیب که با نزدیک شدن قیمت به حد ضرر، معامله گر اقدام به تغییر یا حذف آن می کند و منتظر کمتر شدن یا از بین رفتن زیان می ماند. با وجود اینکه ممکن است در مواردی این حرکت موجب جبران یا کمتر شدن زیان شود، اما در بلند مدت نتیجه ای جز از بین رفتن برنامه و استراتژی سرمایه گذاری نخواهد داشت.
- حد را نباید با فاصله خیلی زیاد یا خیلی کم از قیمت خرید قرار دهید.
- اگر روند بازار و شاخص صعودی باشد، بعد از رسیدن به حد سود بدون اینکه سهم را بفروشیم، فقط حد را تعریف می کنیم. ولی اگر روند بازار نزولی و شاخص در حال اصلاح باشد، باید بعد از رسیدن به حد سود، یا به طور کامل از سهم خارج شویم یا اینکه بخشی از سهام را با سود فروخته و برای مابقی، حد ضرر شناور (trailing stop) را در نظر بگیریم.
- در تعیین حد ضرر، دیدگاه زمانی یک سرمایه گذار بسیار اهمیت دارد. مثلا تعیین حد برای معامله های کوتاه مدت با تعیین حد برای معامله های بلند مدت متفاوت است.
- در معاملات کوتاه مدت، حد ضرر را روی محدوده حمایت در موج نزولی قبلی قرار دهید. (به شرطی که بین ۸ تا ۱۰ درصد باشد)
- در خرید های میان مدت و بلند مدت، حد ضرر را روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید. (بین ۱۰ تا ۲۰ درصد پایین تر از قیمت خرید)
- وقتی مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت گردید، حد را روی مقاومت شکسته شده که حالا به عنوان حمایت عمل می کند، قرار دهید.
اشتباهات رایج برای تعیین حد ضرر:
بسیاری از متخصصین بورس معتقد اند که حد ضرر به صورت یک درصد تعیین می شود. برای مثال حد ضرر را 15 درصد زیر قیمت خرید یک سهم در نظر می گیرند. به عبارت دیگر حد ضرر یک سهم به ارزش 1000 تومان را 150 تومان در نظر می گیرند و زمانی که قیمت سهمشان به 850 تومان رسید برای جلوگیری از ضرر بیشتر، سهم مورد نظر را می فروشند. توجه کنید که در مثال بالا حد ضرر 15 درصد تعریف شده است. اما…
- چگونه می توان درصد حد ضرر یک سهم را تعیین کرد؟ آیا برای این کار روش خاصی وجود دارد یا به صورت حدس و گمان انجام می شود؟
- ممکن است ارزش یک سهم برای مدتی افت کند ولی پس از مدتی دوباره رشد کرده و حتی به مقدار قابل توجهی از سود برسد. آیا نسبت به چنین سهم هایی که در بلند مدت به سودآوری بالایی می رسند اما در روز های اولیه خرید، افت قیمت را تجربه می کنند، باز هم باید زمانی که ارزش سهم به درصد تعیین شده برای حد ضرر رسید، سهم را فروخت؟
- آیا برای تعیین درصد حد ضرر در معاملات بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت تفاوتی وجود دارد؟
- در صورتی که چند سرمایه گذار یک سهم با ارزش یکسان را خریداری کرده باشند، آیا ممکن است برای تعیین حد ضرر آن سهم، درصد های متفاوتی را در نظر گرفته باشند؟ علت وجود تفاوت در تعیین درصد حد ضرر برای هر سرمایه گذار چیست؟
- آیا این روش علمی و استاندارد است؟
متاسفانه برای سوالات بالا جواب مشخصی وجود ندارد، زیرا این روش کاملا نادرست و غیر استاندارد می باشد.
پس اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله چگونه می توان برای یک سهم به صورت کاملا علمی و استاندارد، حد ضرر تعریف کرد؟
آشنایی با مفهوم حد سود در بورس
به عنوان یک سرمایهگذار، شما در بازار بورس با طیف گستردهای از احتمالات سر و کار دارید. هر جایی که معاملهای را باز میکنید (چه معامله در ضرر باشد، چه در سود) با بخشی از فشارهای روانی مواجه خواهید شد. شما حتی اگر تحلیل دقیق داشته باشید و هر چقدر هم که حساب شده و با دلایل فنی (بنیادی و تکنیکی) پیش بروید، باز هم احتمال افزایش و یا کاهش قیمت وجود دارد. بنابراین باید قبل از ورود و خروج نسبت به هر سهم مواردی را در نظر بگیرید و به آنها پایبند باشید. یکی از این موارد حد سود میباشد که به معاملهگر کمک میکند تا به موقع از سهم مورد نظر خارج شود. در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ ، به معرفی و بررسی حد سود در بورس خواهیم پرداخت.
حد سود در بورس چیست؟
در بازار بورس حد سود چیست
در مقالهی حد ضرر در بورس گفتیم که قبل از ورود به هر سهم حد ضرر آن را بررسی کنید. در تحلیل تکنیکال تعیین حد سود به اندازهی حد ضرر مهم است. در یک تعریف کلی از حد سود در بورس باید بگوییم که حد سود به محدودهای از قیمت گفته میشود که تریدرها بر اساس تحلیلی که بر روی سهم انجام میدهند، آن محدوده را برای ذخیرهی سود و خروج از سهم مناسب پیشبینی میکنند. به بیان سادهتر حد سود یعنی اینکه شما قبل از خرید هر سهم باید به مقدار سود خود از آن سهم توجه کنید و بعد از رسیدن به آن مقدار سود از این سهم خروج زده و بودجهی خود را خارج نمایید.
چرا تعیین حد سود در بورس مهم است؟
گاهی تریدرها به قدری ذهن خود را درگیر نقطهی ورود میکنند که از خروج به موقع سهم غافل میشوند. اینجاست که تعیین حد سود در بورس اهمیت پیدا میکند. در واقع تعیین حد سود، به معاملهگر کمک میکند تا نقطهای که میخواهد از سهم خارج شود را درست انتخاب کند. فرض کنید سهمی را روی قیمت ۲۰۰ تومان خریداری کردهاید و انتظار دارید که این سهم به بالاترین نقطه یا همان حد سود که مثلاً ۴۳۰ تومان است، برسد. وقتی سهم به این نقطه برسد، سریعاً خروج میزنیم و بودجهی خود را خارج میکنیم. چون احتمال دارد سهم به مقدار سود خود برسد و شروع به شکست شاخص و قیمت نماید. اینجاست که شما وارد شیب منفی میشوید و وارد صف فروش شده و دیگر نمیتوانید آن سهم را بفروشید.
برای درک بهتر اهمیت تعیین حد سود به مثالی که در ادامه خواهیم آورد توجه کنید. فرض کنید که یک معاملهگر بر اساس استراتژی معاملاتی که در ذهن دارد، سهمی را در کف کانال صعودی میخرد و تصمیم میگیرد که آن را در سقف کانال بفروشد. در واقع، خریدش تعیین نقطهی ورود اهمیت تعین حد و سود و ضرر در معامله و فروشش تعیین نقطه خروج محسوب میشود. حال چنانچه شرایط بازار و سهم مساعد باشد، معاملهگر هدف دومی را برای سهمش در نظر خواهد گرفت و میگوید تا هدف دوم صبر میکنم و بعد از رسیدن به این نقطه سهم را میفروشم. در واقع او با تعیین محدودهی حد سود، عملاً نقطهی خروج از سهم را تعیین میکند. با توضیحاتی که ارائه شد، حتماً متوجه این موضوع شدید که یک سهم را نمیتوان بدون برنامه و فقط به دلیل اینکه کانالی یا شخصی گفته در هر قیمتی بخریم یا بفروشیم.
یک نکته مهم در رابطه با تعیین حد سود
نکته ای مهم در خصوص تعیین حد سود در بازار بورس
نکتهی مهمی که در رابطه با تعیین حد سود در بورس در نظر بگیرید، غلبه کردن به حس طمع میباشد. به اعتقاد وارن بافت، ترس و طمع بهعنوان دو دشمن بزرگ برای یک تریدر میباشد که هر کس طالب موفقیت در بورس باشد، باید بتواند این دو حس را به خوبی بشناسد و بر آنها غلبه کند. پس یادتان باشد که حتماً برای فروش سهمتان همچون خرید آن برنامه داشته باشید. وقتی سهمی را میخرید هرگز با خودتان نگویید که هر وقت حس کردم زمان مناسب فرارسیده سهمم را میفروشم.
سرمایهگذاران از چه روشهایی برای تعیین حد سود استفاده میکنند؟
سرمایهگذاران از روش های متفاوتی برای تعیین حد سود در بورس و به منظور انجام معاملات استفاده میکنند. برخی از سرمایهگذاران از الگوهای قیمتی برای تعیین حد سود استفاده میکنند. برخی دیگر با استفاده از تعیین نقاط مقاومت داینامیک و استاتیک و برخی هم با استفاده از یک سری مفاهیم سادهی ریاضی که در تعیین پیوت پوینتها و کامریلا استفاده میشود. برخی از سرمایهگذاران رویکرد تحلیلی خاصی ندارند و بیشتر روی اعداد ثابت تمرکز دارند. معیار اصلی آنها برای تعیین حد سود، میزان فاصلهی نقاط خروج نسبت به ناحیه ورود است که معمولاً این فواصل بر اساس واحد درصد بیان میشوند. یکی دیگر از پرطرفدارترین روشهایی که معاملهگران برای تعیین حد سود و ضرر به کار میگیرند، استفاده از اندیکاتورها میباشد. افرادی هم که سواد ریاضی خوبی داشته باشند، از ابزارهای تحلیلی فیبوناچی برای این کار استفاده میکنند.
سخن آخر
در این مقاله از سایت آموزش چراغ راجع به مفهوم حد سود در بورس و چگونگی تعیین آن صحبت کردیم. تعیین حد سود در بازار به اندازهی تعیین حد ضرر مهم میباشد. برای آنکه بتوانید به موفقیت و سودآوری قابل توجه در بازار بورس دست یابید باید این دو آیتم را به خوبی بشناسید و به آنها آگاه باشید. در حقیقت این دو میزان است که به شما کمک میکند تا به موقع نسبت به خرید و فروش سهام مختلف اقدام کرده و معاملات خود را در یک چارچوب قانونی مشخص پیش ببرید. چراغ به عنوان نسل جدیدی از پلتفرمهای آموزش و استخدام در تلاش است تا با ارائهی بهروزترین مطالب و دورههای آموزشی در زمینهی کار و سرمایهگذاری، به شما برای رسیدن به موفقیت کمک نماید.
دیدگاه شما